ดอกไม้และใบไม้สำหรับร้อยมาลัย

วัสดุและอุปกรณ์ในการร้อยมาลัย

1.  ดอกไม้    ดอกไม้ที่ใช้ในการร้อยมาลัย  ได้แก่    กุหลาบ    มะลิ    เฟื่องฟ้า    บานบุรี    กล้วยไม้  ผกากรอง  ผกากรองตูม  กะเม็ง   พุด   พุทธชาด   เขี้ยวกระแต   หางนกยูง ( ดอกตูม )   ดอกหญ้า   พังพวย  เล็บมือนาง   มากาเร็ต  ดอกตูม )   เบญจมาศน้ำ ( ดอกตูม )   บานไม่รู้โรย   ประทัด   พิกุล   ดอกรัก  ดอกกุหลาบมอญ  ดอกจำปี  ดอกจำปา  ดอกชบาร่ม  ฯลฯ

    2.  ใบไม้   ใบไม้ที่ใช้ร้อยมาลัย   ได้แก่    ใบลิ้นกระบือ   ใบแก้ว    ใบมะยม  ใบพังพวย  ใบจามจุรี ใบดอนหญ้าขาว   ใบพังพวยฝรั่ง  ใบหมากผู้หมากเมีย   ใบชบา   ใบโกสน  ฯลฯ

3.  อุปกรณ์

เข็มมาลัย เข็มมาลัยที่นิยมนำมาใช้ร้อยมาลัย คือ เข็มที่มีขนาดยาวประมาณ 35-38 เซนติเมตรเข็มสั้นหรือเข็มมือใช้สำหรับเย็บแบบ ร้อยอุบะ เข็มที่นิยมใช้และเหมาะสมที่สุด คือ เข็มเบอร์ 8,9 อย่างชนิด   

ด้าย   มีสองขนาด   คือ  ใหญ่และเล็ก    ขนาดใหญ่สำหรับร้อยมาลัย   ขนาดเล็กสำหรับร้อยอุบะ เย็บหรือมัดดอกข่าและเย็บริบบิ้นหรือโบว์   

 ใบตอง  สำหรับไว้ปูพื้นก่อนวางดอกไม้  ใบไม้  ห่อดอกไม้  และทำแป้น

 กระดาษทราย  ใช้สำหรับขัดเข็มมาลัย เข็มมือ เมื่อมีสนิมเกาะ กระดาษทรายมีเนื้อความละเอียดของกระดาษต่างกันไปตามเบอร์ที่กำหนดไว้ เช่น เบอร์ 0 มีความละเอียดมากที่สุด เบอร์ 1 เนื้อของกระดาษทรายก็ลดความละเอียดลง เบอร์ 3 เบอร์ 4 ฯลฯ เนื้อของกระดาษทรายก็ลดความละเอียดลงไปเรื่อยๆ ในการเลือกใช้กระดาษทรายขัดเข็มมาลัยควรเลือกใช้เบอร์ 0 เพราะมีความละเอียดที่สุด    

มีดเล็ก  มีดบางคม ๆ สำหรับไว้ตัดดอกไม้  เช่น  ดอกบานไม่รู้โรย

กรรไกร  ควรมี  2  ขนาด  คือ  ขนาดเล็กปลายแหลมคม   ใช้สำหรับตัดกลีบดอกไม้   ใบไม้และขนาดกลาง    สำรับตัดใบตองและด้ายในบางโอกาส 

 คีม  สำหรับไว้จับเข็มมาลัย  ขณะที่ทำการรูดมาลัยออกจากเข็ม     

 น้ำมันวาสลิน  สำหรับไว้ทาเข็มมาลัยก่อนร้อย ขณะร้อยและก่อนจะรูดมาลัยออกจากเข็ม(ควรทาตั้งแต่จากใต้แป้นใบตองมายังก้นเข็มตรงร้อยด้าย 

 กะละมัง   สำหรับไว้พักดอกไม้  ใบไม้         

  ถาด   สำหรับใส่ดอกไม้   ใบไม้   และอุปกรณ์ในการร้อยมาลัย      

  ขันน้ำเล็ก   สำหรับใส่น้ำไว้พรมดอกไม้ขณะร้อย

ส่วนประกอบของมาลัย

ส่วนประกอบของมาลัย

                1.  ตัวมาลัย               2.  อุบะ                3.  ซีก             4.  ริบบิ้น

1.  ตัวมาลัย  อาจใช้เป็นมาลัยกลม  มาลัยแบน  มาลัยรี  มาลัยสามเหลี่ยม  มาลัยสี่เหลี่ยม มาลัยตุ้ม  ฯลฯ

 2.  อุบะ ที่นิยมใช้ห้อยประดับพวงมาลัย ได้แก่  อุบะแขก อุบะพู่  และอุบะตุ้งติ้ง ( สำหรับห้อยมาลัยตุ้ม )

         3. ซีกรัดมาลัย  ที่ใช้ผูกรัดรอยต่อระหว่างตัวมาลัยกับอุบะนั้น  ควรเป็นซีกที่มีขนาดสัดส่วนที่เหมาะสมกับตัวมาลัย  แต่ก็ไม่ควรเล็กจิ๋วหรือใหญ่โตเทอะทะเกินไป  ซึ่งมองดูแล้วจะทำให้สัดส่วนของพวงมาลัย ไม่ดีเท่าที่ควร

         4.  ริบบิ้น  นับว่าเป็นส่วนประกอบอย่างหนึ่ง  สำหรับพวงมาลัยที่ใช้คล้องคอ  มาลัยชำร่วย  มาลัยมือถือที่ให้แก่ประธานหรือแขกผู้ใหญ่ ( ในบางแบบ )

ลักษณะรูปแบบของการร้อยมาลัย

ลักษณะโครงร่างโดยทั่วไปมีดังนี้

  ลักษณะรูปแบบของการร้อยมาลัย

•   มาลัยซีก หรือ มาลัยเสี้ยว   หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเพียงครึ่งวงกลม หรือน้อยกว่านั้น

•   มาลัยกลม  หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นวงกลมรูปทรงตามยาวตรง  และขนานกันไปตลอดเข็ม

•      มาลัยแบน  หมายถึง  มาลัยที่มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นรูปยาวตามกลีบ  ปลายกลีบของด้านตรงข้ามยาวประมาณจดแนวเส้นรอบวง  แต่ปลายกลีบของด้านขวางและด้านตรงข้ามแคบ

•      มาลัยรี  หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นรูปรี  รูปทรงตามยาวตรงขึ้นไปตลอดเข็ม

•    มาลัยสามเหลี่ยม   หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นรูสามเหลี่ยมด้านเท่า  รูปทรงตามยาวทั้งสามด้านตรงขึ้นไปตลอดเข็ม

•     มาลัยสี่เหลี่ยม  หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวาง เป็นรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส  รูปทรงตามยาวทั้งสี่ด้านตรงขึ้นไปตลอดเข็ม

•    มาลัยตุ้ม   หมายถึง   มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นรูปวงกลมขนาดเล็กแล้วค่อย ใหญ่ขึ้นทีละน้อย   ช่วงกลางป่องโค้งมนแล้วค่อย  ๆ  ลดให้เล็กลงทีละน้อยจนมีขนาดเท่ากับตอนขึ้นต้น   รูปทรงตามยาวหัวท้ายเรียวช่วงกลางโค้งมน

•  มาลัยตัวหนอน   หมายถึง   มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นวงกลม   จากเล็กแล้วค่อย ๆ ใหญ่ขึ้นทีละน้อยช่วงกลางป่องโค้งมน    แล้วค่อย ๆ  ลดลงจนกระทั่งเล็กเท่ากับตอนขึ้นต้นรูปทรงตามยาวหัวท้ายเรียวช่วงกลางป่องโค้งมน  คล้ายมาลัยตุ้มแต่ยาวกว่า

•   มาลัยตัวหนอนคู่   หมายถึง  มาลัยที่ร้อยให้มีลักษณะรูปทรงตามขวางเป็นรูปกลมเล็กแล้วค่อย ๆ  ใหญ่ขึ้น  ช่วงกลางป่องโค้งมนแล้วค่อย ๆ ลดให้เล็กลง  จนกระทั่งเท่ากับตอนขึ้นต้น  ซึ่งคล้ายกับมาลัยตุ้ม  รูปทรงตามยาวเหมือนมาลัยตุ้มสองตุ้ม  ร้อยต่อในเข็มเดียวกันนั่นเอง

ความเป็นมาของมาลัย

       ประวัติความเป็นมาเกี่ยวกับมาลัย

           บรรพบุรุษของไทยเรา มีชื่อเสียงในงานด้านศิลปะการประดิษฐ์อย่างมากมายโดยเฉพาะการประดิษฐ์ตกแต่งพวงดอกไม้ ใบไม้ ผลไม้ และวัสดุอื่น ๆ เป็นที่ขึ้นชื่อมานานแต่โบราณกาลแล้วในสมัยรัตนโกสินทรทุกรัชกาล งานฝีมือด้านการประดิษฐ์ดอกไม้ เป็นที่นิยมนำมาประดิษฐ์ในงานต่าง ๆ แทบทุกงาน โดยเฉพาะงานพิธีต่าง ๆ ในสมัยรัชกาลที่ 5 นิยมการทำดอกไม้เป็นอย่างยิ่งไม่ว่าจะมีงานพระราชพิธีใด ๆ เจ้านายฝ่ายในจะต้องประกวดกันจัดแต่งดอกไม้มาถวายให้ทรงใช้ในงานนั้น ๆ เสมอ สมเด็จพระพันปีหลวง ได้ทรงคิดร้อยมาลัยด้วยดอกไม้ต่างๆ และใช้ใบไม้แทรกนำ ทำให้มีลวดลายต่าง ๆ กันอย่างงดงาม และพลิกแพลงทำรูปต่างๆกันในงานพระศพสมเด็จพระปิยมาวดีศรีพัชรินมาตาซึ่งเป็นพระมารดาของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถพระพันปีหลวงสมเด็จพระศรีสวรินทราบรราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าพระองค์นี้ พระบรมศพประดิษฐานอยู่ ณ วังสะพานถ่าน (คือตลาดบำเพ็ญบุญเวลานี้) สมเด็จพระพันปีหลวงมีพระราชเสาวนีย์ ให้ท้าววรคณานันท์ (ม.ร.ว. ปั้ม 

มาลากุล) จัดทำมาลัยไปประดับพระศพตลอดงานนี้ มาลัยที่ตกแต่งเปลี่ยนสี เปลี่ยนรูป เปลี่ยนแบบเรื่อย ๆ มา จึงนับได้ว่าตั้งแต่บัดนั้นการร้อยมาลัยได้มีการวิวัฒนาการก้าวหน้ากว่าเดิมเป็นต้นมาหลายรูปแบบ และในระหว่างนั้น ท่านเจ้าคุณประยูรวงศ์ ก็ได้จัดทำมาลัยครุยขึ้นมา ท้าววรคณานันท์เป็นผู้มีชื่อเสียงว่าเป็นเจ้าของมาลัยงามหลายแบบและความรู้ความชำนาญในเรื่องร้อยมาลัยนี้ก็ได้สืบต่อมาจนถึง ม.ล. ป้อง มาลากุล ผู้ซึ่งมีความสามารถในเรื่องการทำดอกไม้สดและดอกไม้แห้ง

ความหมายของมาลัย

   มาลัย หมายถึง ดอกไม้ประดิษฐ์แบบไทยลักษณะหนึ่ง โดยการนำดอกไม้ กลีบดอกไม้ ใบไม้ และส่วนต่าง ๆ ของดอกไม้ที่ร้อยได้ มาร้อยเป็นพวง มีลักษณะต่าง ๆ กันมากมายหลายแบบ ตั้งแต่แบบดั้งเดิมจนถึงแบบสมัยใหม่ ซึ่งก็ดัดแปลงมาจากแบบดั้งเดิมนั่นเอง



ประเภทมาลัยแ่บ่งเป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้

มาลัยชายเดียว หมายถึง มาลัยที่มีลักษณะเป็นพวงกลม มีอุบะห้อยเป็นชายเพียงพวงเดียว ซึ่ง บางคนอาจเรียกว่า มาลัยมือมาลัยข้อมือหรือมาลัยคล้องแขนถ้าใช้ในการทูลเกล้าถวาย ก็เรียกว่า มาลัยข้อพระกร   

 มาลัยสองชาย หมายถึง  หมายถึง มาลัยที่นิยมผูกต่อริบบิ้นหรือโบว์ทั้งสองชาย และมีอุบะห้อยชายมาลัย  ทั้งสองพวงมาลับสองชายนี้ใช้สำหรับคล้องคอบุคคลสำคัญในงานนั้น ๆ ใช้แขวนหน้ารถหรือหัวเรือก็ได้บางคนอาจเรียกมาลัยชนิดนี้ว่า มาลัยคล้องคอ ถ้าใช้คล้องคอเจ้าบ่าว เจ้าสาว ก็เรียกว่า มาลัยบ่าว-สาว

      

  

  มาลัยชำร่วย  หมายถึง  มาลัยขนาดเล็ก  น่ารัก กระจุ๋มกระจิ๋ม  สำหรับมอบให้บุคคลจำนวนมาก  เป็นของชำร่วย  ตอบแทน การขอบคุณที่มาร่วมในงานในพิธีต่างๆ